توضیحات
معرفی کتاب پیوند شاخه و جوانه
کتاب پیوند شاخه و جوانه نوشته ی عبدالله خدیوی در ۱۹۲ صفحه نگاشته شده است. موضوع این کتاب در رابطه با تکثیر گیاهان می باشد و به مطالبی چون اصول پیوند، روشهای پیوند جوانه، روشهای پیوند شاخه، پیوند در درختان میوه، پیوند در گیاهان زینتی و پیوند در سبزیها پرداخته است.خرید کتاب پیوند شاخه و جوانه که توسط انتشارات مرز دانش در سال ۱۳۹۷ به چاپ رسیده مقدور می باشد.
سرشناسه | خدیوی، عبداله، ۱۳۵۹ |
عنوان و نام پدیدآور | پیوند شاخه و جوانه : راهنمای کاربردی برای درختان میوه گیاهان زینتی و سبزی ها گرداوری و تدوین عبداله خدیوی |
مشخصات نشر | تهران : مرز دانش ۱۳۹۷ |
مشخصات ظاهری | ۱۹۲ ص: مصور، جدول، نمودار |
شابک | ۹۷۸-۶۰۰-۶۰۴۵-۰۲-۳ |
وضعیت فهرست نویسی | فاپا |
یادداشت | چاپ سوم: ۱۳۹۲ |
موضوع | گیاهان – تکثیر |
رده بندی کنگره | ۱۳۸۹ ۹۴ / SB۱۱۹ |
رده بندی دیویی | ۶۳۱/۵۳ |
شماره کتابشناسی ملی | ۲۱۳۳۷۰۰ |
فهرست مطالب کتاب پیوند شاخه و جوانه
عنوان
بخش اول: مقدمه
۱-۱- مقدمه
تاریخچه و سیر تحولی
۱-۲-پیوند
۱-۳- نقش پیوند و اهداف آن
۴-۱- فواید پیوند
۵-۱- مراحل انجام یک پیوند موفق
۱-۶- اثرات پایه روی پیوندک
بخش دوم: اصول پیوند
۱-۲- وسایل مورد نیاز برای انجام پیوند
۲-۲- برش پیوند
۳-۲- چوب پیوندک
بخش سوم: روشهای پیوند جوانه
۱-۳- مقدمه ای بر پیوند جوانه.
۲-۳- پیوندT( شکمی یا سپری)
۳-۳- پیوند قاشی
۴-۳- پیوند وصله ای
۵-۳- پیوند ۷ شکل…
بخش چهارم: روشهای پیوند شاخه
۱-۴- مقدمه ای بر پیوند شاخه
۲-۴- پیوند نیمانیم.
۳-۴- پیوند زبانهای
۱-۳-۴- متناسب بودن پایه و پیوندک
۲-۳-۴- پایه و پیوندک با قطرهای متفاوت پیوندک کوچکتر و پایه بزرگتر
۴-۴- پیوند گوه ای یا اسکنه ای
۵-۴- پیوند پوست (تاجی)
۶-۴- پیوند جنبی
۷-۴- پیوند مجاورتی
بخش پنجم: پیوند در درختان میوه
۱-۵- میوه های دانه دار
۱-۱-۵- پایه های سیب
۲-۱-۵- پایه های گلابی
۲-۵- میومهای هسته دار
۱-۲-۵- پایه های هلو
۲-۲-۵- پایه های بادام
۳-۲-۵- پایه های آلو
۴-۲-۵- پایه های زردآلو
۵-۲-۵- پایه های گیلاس
۳-۵- گردو ایرانی
۱-۳-۵- پایه های گردو -ایرانی
۴-۵- مرکبات
۱-۴-۵- پایه های مرکبات
۵۵- انگور
۱-۵۵ پایه های -انگور
۶-۵- پسته
۱-۶-۵- پایه های پسته
۷-۵- انبه
۸-۵- بادام هندی
۹-۵- آووکادو
۱۰-۵- عناب
۱۱-۵- ماکادامیا
بخش ششم: پیوند در گیاهان زینتی
۱-۶- گلهای رز
۱-۱-۶- تولید رز پیوندی
۲-۶- کاکتوس ها
۱-۲-۶- انجام پیوند
۳-۶- اکالیپتوس ها
-۴-۶- مخروطیان
۱-۴-۶- تولید یک گیاه مخروط دار پیوندی
۵-۶- گیاهان زینتی خزان دار رایج
۱-۵-۶- افرا جنس Acer
۲-۵-۶- زبان گنجشکها جنس Frarinus
۳-۵-۶- توس ها (جنس Betula)
۴-۵-۶- گیلاس های زینتی( گیاهان پیوند شده از گونه Prunus serrulata)
۵-۵-۶- گونه های سیب زینتی و هیبریدهای آن
۶-۵-۶- گلابیهای زینتی (Pyrus calleryanna)
۷-۵-۶- لیلکی
۸-۵-۶- نارون (گونههای جنس Ulmus )
۶-۶- گل ساعتی (گل ساعتی سیاه PASSIFLORA EDULIS)
۷-۶- جنس BANKSIA
۸-۶- جنس GREVILLEA
۹-۶- جنس ANNONA
۱۰-۶ جنس SAPODILLA
بخش هفتم : پیوند در سبزیها
۱-۷- مقدمه ای بر سبزیهای پیوندی
۲-۷- گوجه فرنگی
۳-۷- هندوانه
واژه نامه
منابع اصلی مورد استفاده
در این کتاب چنین می خوانیم:
مقدمه
از قدیم الایام باغداران برای بهبود باغات تجاری و خانگی خود درختان بارور و مرغوب را انتخاب کرده و آنها را در طی زمان حفظ کرده اند ازدیاد گیاهان به دو روش جنسی و غیر جنسی بوده که هرکدام از این روشها دارای مزایا و معایبی میباشند.
روش جنسی: بطور کلی بذر تنها وسیله برای ازدیاد جنسی در درختان میوه میباشد. قدیم گیاهان را فقط از طریق بذر تکثیر می نمودند ،اما معمولاً تکثیر از طریق روش جنسی و بذر باعث ایجاد تنوع شده و درختان تولید شده از بذر شبیه گیاه مادری نمی شوند. یکی دیگر از معایب درختان میوه بذری این است که دوره نونهالی بالایی دارند و مدت زمان زیادی بطول می انجامد تا اولین محصول خود را تولید کنند.
روش غیرجنسی (رویشی): تکثیر غیر جنسی گیاهان با روشهای مختلفی قابل انجام بوده و از این نظر تنوع بیشتری نسبت به روش جنسی دارد ،امروزه درختان میوه و خشکبارها تقریباً بطور کامل و همچنین بسیاری از درختان زینتی مهم با روشهای غیر جنسی تکثیر میشوند. گیاهان تولید شده با این روشها تمام خصوصیات خوب گیاه مادری را حفظ کرده که از این خصوصیات میتوان به عملکرد و کیفیت بهتر میوه ،برگ شاخه و فرم مطلوب و مقاومت به آفات و بیماریها اشاره کرد.
در مقابل در درختان بذری تفرق صفات وجود داشته و وراثت آنها قابل تغییر میباشد و حتی اگر درختان مادری از ارقام برتر انتخاب شوند عملکرد و کیفیت میوه درنهال های بذری متفاوت از یکدیگر بوده و بندرت در همه جوانب شبیه درخت مادری خود خواهند شد.
از مهمترین روشهای تکثیر غیر جنسی درختان میوه میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
الف- بذور آپومیکس :(نامیزه) در پدیده آپومیکسی (نامیزیدن به دلیل اینکه بذور بدون گرده افشانی و لقاح سلولهای تخم و به طور کامل از بافتهای نسوج) دیپلوئید تخمدان تشکیل میشوند یک نوع تولید مثل رویشی محسوب می شود.
این گونه بذور همانند بذور جنسی دوره نونهالی را طی می کنند، ولی نهال های حاصل از آنها برخلاف نهال های حاصل از بذور جنسی کاملاً به والد خود شبیه می باشند. بذور آپومیکس عاری از ویروس بوده ولی به این دلیل که قبل از گلدهی باید مرحله نونهالی را پشت سر بگذارند دیرتر از پایه های پیوندی به بار مینشینند و بیشتر به عنوان پایه کاربرد دارند. برخی از سیبهای آسیایی ،گردو مرکبات و انبه عادت به تولید بذور آپومیکس دارند. قلمه این روش یکی از آسان ترین روشها برای ازدیاد بوده و درختان حاصل از آن یکنواخت میباشند.
در این روش قسمتی از درخت اصلی را قطع کرده و در داخل خاکی که این قلمه بتواند در آن ریشه زایی کند قرار میدهند. انواع مختلفی از قلمه ها نظیر قلمه ساقه ریشه و برگ قابل استفاده میباشند. امروزه معمولاً به منظور ریشه دار کردن قلمه ها از ایندول بوتیریک اسید (IBA) استفاده می شود برخی گونه ها مانند انگور انجیر زیتون و برخی از گلهای رز به طور موفقیت آمیزی بصورت تجاری از طریق قلمه تکثیر میشوند.
خوابانیدن افکندن: این روش شامل تولید گیاه جدید از طریق ریشه دار کردن شاخه های متصل به گیاه مادری میباشد شاخه های ریشه دار شده افکنه نامیده میشوند که در ادامه گیاهی جدید را تولید خواهند کرد برخی گیاهان نظیر سیاه توت و تمشک به طور طبیعی افکنه تولید میکنند اما سایر درختان میوه مانند فندق و سیب را برای خوابانیدن باید آماده کرد.
ریزازدیادی :در این روش میتوان بذر ،جنین ،مریستم ،ریشه نوک ساقه ،کالوس سلول پروتوپلاست را در شرایط دورن شیشه ای کشت نمود و گیاه کامل تولید کرد.
پیوند: پیوند عبارت است از اتصال موفقیت آمیز دو گیاه مختلف که با یکدیگر قرابت ژنتیکی دارند، به نحوی که این اتصال منجر به رشد مطلوب هر دو گیاه شده و هر دو در قالب یک گیاه واحد به طور طبیعی به رشد خود ادامه دهند.
در روش پیوند همانند قلمه باید قسمتی از شاخه گیاه اصلی را قطع کرد که در پیوند این قسمت پیوندک نامیده میشود. در پیوند جوانه (کوپیوند پیوندک ) یک جوانه رویشی همراه با تکه کوچکی از ساقه بوده و در پیوند شاخه پیوندک یک شاخه حامل چندین جوانه رویشی میباشد.
پیوندک را به یک گیاه دیگر (پایه) متصل کرده به طوریکه این دو گیاه در نهایت یک گیاه یکسان را تشکیل داده و با همدیگر رشد می کنند با جلوگیری از رشد شاخه های پایه زمینه رشد برای شاخه و تنه پیوندک فراهم میشود.
پایه فقط ریشه و شاید قسمت کوچکی از پایین تنه را تشکیل میدهد پیوندک بخشهای هوایی یک گیاه پیوند شده را بوجود میآورد بدون تردید هر قدر پایه و پیوندک از نظر صفات ژنتیکی مشابه و از لحاظ گیاه شناسی دارای قرابت بیشتری باشند به همان نسبت اتصال و جوش خوردن بافتهای آنها در محل پیوند آسانتر بوده و پایداری پیوند مطمئن تر میباشد.
تولید پایه های بذری ارزان و راحت بوده و گاهی اوقات استقرار ریشه آنها بهتر از قلمه میباشد. اما پایه های بذری قابل تغییر بوده و به همین خاطر اکثر پایهها نیز از طریق غیر جنسی و اکثراً به روش قلمه ازدیاد میشوند.
در بخش اول کتاب پیوند شاخه و جوانه چنین می خوانیم:
تاریخچه و سیر تحولی پیوند
اسناد و مدارک موجود بیانگر این واقعیت است که چینیها چندین دهه قبل از میلاد مسیح با دانش پیوند در گیاهان آشنا بوده اند در زمان امپراطوری روم نیز این فن مرسوم بوده است. در طی قرون ۱۶-۱۳- میلادی علاقه به انجام پیوند در گیاهان قوت گرفت و موجب شد تا تعداد زیادی از گیاهان از کشورهای خارجی و زیستگاههای اصلی به اروپا منتقل شوند .
ناگریز گیاهان وارداتی را با روشهای پیوند تکثیر و نگهداری میکردند با این حال در این مقطع زمانی اهل فن هنوز از انواع پیوندها اطلاع کامل نداشتند در اواخر قرن هیجدهم ضمن آشنایی با نحوه جریان شیره گیاهی اعمال برخی از پیوندها مانند پیوند مجاورتی ممکن گردید در همین راستا طرح پیوند سه گیاه با یکدیگر ارائه شد. با گذشت زمان و پیشرفت علوم باغبانی مسائل مربوط به جوش خوردن و اتحاد بافتهای پایه بطور جدی بررسی شد. در طی قرن نوزدهم انجام روشهای مختلف پیوند بررسی شد.
پیوندک را به یک گیاه دیگر (پایه) متصل کرده به طوریکه این دو گیاه در نهایت یک گیاه یکسان را تشکیل داده و با همدیگر رشد می.کنند با جلوگیری از رشد شاخه های پایه زمینه رشد برای شاخه و تنه پیوندک فراهم میشود.
انتشارات مرز دانش مرکز چاپ، تهیه و پخش کتاب های دانشگاهی در زمینه علوم کشاورزی، علوم دامی و نیز طب سنتی با کیفیت بالا و قیمت مناسب می باشد. این مرکز آماده ی ارسال سفارشات در کمترین زمان ممکن به تمام نقاط ایران است. جهت سفارش کتاب مورد نظر با ما در ارتباط باشید: 021-66979208، ۰۹۱۲۲۳۷۱۴۰۳۱
پایه فقط ریشه و شاید قسمت کوچکی از پایین تنه را تشکیل میدهد پیوندک بخشهای هوایی یک گیاه پیوند شده را بوجود میآورد بدون تردید هر قدر پایه و پیوندک از نظر صفات ژنتیکی مشابه و از لحاظ گیاه شناسی دارای قرابت بیشتری باشند به همان نسبت اتصال و جوش خوردن بافتهای آنها در محل پیوند آسانتر بوده و پایداری پیوند مطمئن تر میباشد.
تولید پایه های بذری ارزان و راحت بوده و گاهی اوقات استقرار ریشه آنها بهتر از قلمه میباشد. اما پایه های بذری قابل تغییر بوده و به همین خاطر اکثر پایه ها نیز از طریق غیر جنسی و اکثراً به روش قلمه ازدیاد میشوند.
نقش پیوند و اهداف آن
انجام پیوند در گیاهان به منظور ایجاد یک ترکیب پیوندی ،مطلوب زمانی امکان پذیر میباشد که شرایط محیطی و وضعیت فیزیولوژیکی گیاه برای تشکیل یک اتحاد پیش بینی شده مناسب باشد. همچنین موفقیت در پیوند به داشتن یک پایه ،مناسب انتخاب یک پیوندک با کیفیت مطلوب و استفاده از مناسب ترین روش برای پیوند جوانه و شاخه بستگی دارد همچنین زمان انجام عمل پیوند ونگهداری صحیح پس از انجام آن از اجزای مهم موفقیت میباشند.
معمولاً از اواخر خرداد تا اواخر تابستان زمان مناسب برای انجام پیوندهای جوانه (کوپیوندها) بوده و پیوندهای چوبی یا شاخه را باید در اواخر زمستان و یا کمی دیرتر همزمان با آغاز رشد گیاه انجام داد. پیوند زدن درختان میوه اغلب با هدف افزایش توان باردهی درخت و بهبود کمی و کیفی محصول انجام میشود. با وجود این تعویض ساختار رویشی و باردهی درخت، تنظیم گرده افشانی در باغ، استفاده از ویژگیهای پایه های پیوندی به منظور دسترسی به گیاهان پاکوتاه تا بسیار قوی استفاده از میان پایه ها برای رفع برخی از عوارض و ناسازگاریهای پیوندی ترمیم زخمهای وارد شده به اندامهای مختلف گیاه (مانند تنه ریشه و شاخه های اصلی)، تسریع در آغاز باردهی و موارد بسیار دیگر از اهدافی می باشند که همیشه در ایجاد ترکیبهای پیوندی مورد توجه میباشند.
فواید پیوند در پیوند شاخه و جوانه
۱ -در گیاهانی که نمیتوان آنها را با قلمه و یا پاجوش ازدیاد نمود برای حفظ مشخصات خارجی و داخلی یعنی ژنتیک پایه مادری از پیوند استفاده مینمایند به عبارت دیگر با انجام پیوند تغییری در خواص ظاهری و باطنی پیوندک رخ نمیدهد.
۲- درختان مسن که به هر علتی قسمت هوایی آنها از بین رفته و یا فرسوده شده، ولی ریشه آنها قوی و فعال میباشد میتوان آنها را به وسیله پیوند جوان کرد که این عمل برحسب نوع درخت حداکثر تا ۵ مرتبه قابل تکرار میباشد.
۳- در درختان ضعیف با حجم ریشه کم و یا در درختانی که طبیعتاً قادر به جذب شیره خام به اندازه کافی نمیباشند با پیوند کردن شاخه ریشه داری به تنه آنها کمبود شیره خام را جبران نموده و در نتیجه قسمت هوایی آنها قوی میگردد. این عمل کاملاً شبیه به تزریق خون در بدن بیماری است که مقدار زیادی از خون خود را از دست داده باشد.
۴- در مواردی پوست تنه در اثر جانوران جونده مانند خرگوش ابزار ،کاشت، بیماریها و سرمای زمستانه آسیب دیده ولی سیستم ریشه سالم میماند در این حالت برای ترمیم پوست از روشی بنام پیوند پلی استفاده میشود. برای نجات درخت از مرگ حتمی دو سرشاخه جوان در بالا و پایین زخم تنه پیوند میشوند پس از ۲۳ سال شاخه های جوان پیوند شده قوی گردیده و علاوه بر رساندن مقدار کافی شیره خام به ،درخت وزن قسمت هوایی آن را نیز تحمل می نمایند. همچنین در مواردی که ریشه گیاه در اثر جانوران جونده مانند خرگوش ابزار کاشت و بیماریها آسیب ببیند، از روشی بنام پیوند اتصالی استفاده میشود .
۵- هرگاه درختی در محل معینی نتواند به وسیله ریشه خود مواد غذایی تهیه کند. از پیوند استفاده میشود و درخت مطلوب را روی پایه دیگری که با آن قرابت و تجانس داشته باشد پیوند مینمایند به عنوان مثال بادام در اراضی مرطوب و یا یاس رازقی در خاکهای اهکی نمی توانند رشد کنند. در این صورت بادام را روی آلو مقاوم) به رطوبت و یاس رازقی را روی پاس معمولی مقاوم به خاک آهکی پیوند میکنند.
۶- در درختانی که روی ریشه خود ضعیف و یا بیش از حد معمول قوی میشوند باغبان با پیوند نمودن این نوع درختان روی پایه مناسب، قدرت و یا ضعف قسمت هوایی درخت مورد نظر را بنابر میل خود تغییر میدهد. مانند پیوند درخت گلابی روی پایه به که درخت به طبیعتاً پاکوتاه و تقریباً بصورت درختچه بوده و ریشه آن نیز کم و سطحی میباشد. پیوند درخت گلابی روی درخت به از این ضعف و کمی ریشه به استفاده نموده و پاکوتاه و کم رشد میشود.
در پاره ای از درختان مانند پسته گل نر و ماده از یکدیگر مجزا و روی دو درخت جدا قرار دارند. به نحوی که اگر تمام درختان پسته در باغی به تنهایی از درخت نر یا ماده تشکیل شده باشند، آن باغ محصول نخواهد داد و حتماً هر دو نوع درخت را باید نزدیک یکدیگر کاشت.
معمولاً در زمان احداث باغ پسته برای هر ۹ عدد درخت ماده پسته، یک درخت تر به منظور تأمین مقدار لازم دانه گرده برای گرده افشانی میکارند. ولی در اغلب باغات قدیمی مانند باغات پسته دامغان مشاهده میشود که تمام درختان باغ از نوع ماده میباشند و مقدار محصول باغات پسته در این منطقه به وزش باد یا وجود یک یا چند درخت نر در باغات مجاور وابسته میباشد. بنابراین درختان هر سال میوه نمیدهند و یا اگر میوه بدهند مقدار آن بسیار کم میباشد. برای رفع این عیب و اصلاح باغات قدیمی باید از پیوند استفاده نمود به این طریق که روی شاخه های پاره ای از درختان ماده که به فاصله منظمی از یکدیگر قرار دارند جوانه ای درخت نر را پیوند می نمایند، تا هر سال مقدار کافی دانه گرده برای بارور کردن گلهای ماده تولید شود و باغ هر سال بطور منظم و مرتب محصول بدهد.
۷- معمولاً گیاهانی که از بذر یا هر روش غیرجنسی به غیر از پیوند به وجود می آیند، دوره نونهالی داشته و پس از مدتی رشد و رسیدن به حد بلوغ که بطور متوسط ۷۰-۶ سال به طول می انجامد شروع به گلدهی و میوه دهی مینمایند در صورتی که اگر همین درختان با پیوند ازدیاد شوند پس از مدت کوتاهی که حداکثر از ۲ تا ۳ و یا ۴ سال تجاوز نمیکند شروع به گلدهی و میوه دهی میکنند. بنابراین یکی دیگر از فواید پیوند تسریع در بهره برداری از گیاه میباشد.
۸- در برنامه های اصلاحی بخصوص برای درختان میوه میوه بدست آمده از طریق تلاقی باید از نظر مقدار عملکرد مورد ارزیابی قرار گیرد با کاشت بذر این میوه دستیابی به اطلاعات در مورد عملکرد به تأخیر می افتد در صورتی که پیوند این دوره را کوتاه میکند.
۹- معمولاً تکثیر مکرر یک گیاه در مدت طولانی با تقسیم ریشه یا بذر خصوصیات خوب آن گیاه را از بین برده و محصول نامرغوبی جایگزین میوه یا گل مرغوب آن میگردد که به این عمل انحطاط می گویند به عنوان مثال اگر گل کوکب چندین بار مکرر بوسیله تقسیم غده ریشه ازدیاد شود، پس از مدتی گلهای آن کوچک و نامرغوب میشوند برای جلوگیری از انحطاط و یا به تأخیر انداختن آن میتوان از قلمه و یا پیوند استفاده نمود.
۱۰- بعضی از درختان پاجوش فراوانی تولید می.کنند پاجوش زیاد باعث ضعف درخت شده و قطع و برطرف کردن آنها نیز دشوار و مستلزم مراقبت دائمی و هزینه زیاد میباشد از این گیاهان میتوان به انواع یاس درختی و برخی از گلهای رز و نسترن اشاره کرد برای رفع این مشکل اغلب گل یا میوه مطلوب را روی پایه ای که طبیعتاً پاجوش نمی دهد، پیوند مینمایند.
۱۱- اغلب مشاهده میشود که درختی با دارا بودن تمام شرایط لازم برای میوه دهی مانند سن بلوغ، قدرت کافی و عدم شاخ و برگ ،زیاد میوه نمیدهد علت این امر هنوز کاملاً روشن نمیباشد، ولی تجربه نشان داده است که هرگاه چند جوانه گل از درخت همجنس روی یکی از شاخه های این گیاه پیوند شود، درخت مورد نظر در سالهای بعد مرتباً میوه خواهد داد.
۱۲- علاقه مندان به باغ خانگی میتوانند با انجام چند پیوندی در درختان میوه و دیگر گیاهان از فضای موجود خانه بهترین استفاده را ببرند. یک درخت چند پیوندی شامل چندین پیوندک از چندین واریته مختلف روی یک پایه میباشد بطور ،معمول گیاهان متفاوت که رابطه خویشاوندی نزدیکی با همدیگر دارند ممکن است بتوانند روی یک پایه رشد کنند که میتوان به بسیاری از گونه های مرکبات اکثر میوه های هسته دار و یا برخی از میوه های دانه دار اشاره کرد.
این کتاب را نیز بخوانید:
نقد و بررسیها
پاککردن فیلترهاهنوز بررسیای ثبت نشده است.