توضیحات
معرفی کتاب اصول اصلاح نژاد دام
کتاب اصول اصلاح نژاد دام نوشته ی ناصر امام جمعه کاشان و علی اشراقیان در ۳۰۴ صفحه نگاشته شده است. موضوع این کتاب اصلاح نژاد دام می باشد و به مطالبی چون صفات قابل توارث، وراثت پذیری دام و طیور، تنوع ژنتیکی و علم اصلاح نژاد دام و…. پرداخته است.خرید کتاب اصول اصلاح نژاد دام از انتشارات مرز دانش که این کتاب را در سال ۱۴۰۰ به چاپ رسانده است مقدور می باشد.
سرشناسه | امام جمعه کاشان، ناصر – ۱۳۲۶ |
عنوان و نام پدیدآور | اصول اصلاح نژاد دام ناصر امام جمعه کاشان علی اشراقیان |
مشخصات نشر | تهران مرز دانش ۱۴۰۰ |
مشخصات ظاهری | ۳۰۴ ص مصور بخشی ،رنگی ،جدول، نمودار (بخشی رنگی) |
شابک | ۹۷۸-۶۲۲-۶۸۸۰-۹۳-۰ |
وضعیت فهرست نویسی | فیپا |
یادداشت | کتابنامه ، ص ۳۰۴ |
موضوع | دام ها ، اصلاح نژاد |
مقدمه کتاب اصول اصلاح نژاد دام
از کل مساحت کشور است از مجموع مراتع کشور حدود ۸/۵ درصد مراتع متراکم،۲۵/۳ درصد نیمه متراکم و ۶۶/۲ درصد مراتع کم تراکم میباشند. میانگین تولید علوفه خشک مرتعی در دراز مدت (۲۵ سال) حدود ۱۰ میلیون تن (حدود ۵/۵ میلیون تن تی دی ان) بوده است.
البته مقدار تولید علوفه سالانه بر حسب میزان بارندگی نیز تغییر میکند به عنوان مثال در سال ۱۳۹۸ به دلیل بارندگی مناسب مقدار تولید علوفه ۱۲ میلیون تن برآورد شده است.
اگر یک گوسفند یا بز به عنوان یک واحد دامی در نظر گرفته شود مقدار علوفه مورد نیاز یک واحد دامی در سال معادل ۲۷۷ کیلوگرم تی دی ان است. اگر هر کیلوگرم علوفه مرتعی معادل ۵۵ کیلوگرم تی دی ان باشد مقدار علوفه تولیدی مراتع فقط غذای ۳۷ میلیون واحد دامی در مدت ۷ ماه را تامین می.کند.
ولی بر اساس آمارها در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۲۴ میلیون واحد دامی در کشور موجود است که حدود ۸۳ میلیون واحد دامی فقط از مراتع تغذیه میشوند که تقریبا دو برابر ظرفیت مجاز است و این امر سبب تخریب مراتع می.شود چون تعداد دام موجود در مراتع بیش از حد مجاز است لذا وزن گوسفندها در زمان کشتار کم است.
در سال ۱۳۹۸ کل جمعیت گاو ماده مولد با سن بیشتر از دوسال حدود ۲/۱ میلیون راس برآورد شده که شامل گاو اصیل دورگ و بومی و به ترتیب ۵۹۸ ۸۲۱ و ۶۹۶ هزار راس بوده است که به ترتیب ۲۸ ۳۲ و ۳۳ درصد از جمعیت کل را تشکیل میدهند. همچنین در تابستان سال ۱۳۹۸ تعداد گوسفند مولد ماده با بیش از یکسال سن و بز ماده مولد با سن بیشتر از یکسال ۸/۵ میلیون راس بوده است.
در همین سال گوسفند و بز نر با سن بیش از یکسال به ترتیب ۱/۶ و ۳/۹ میلیون راس بوده است افزایش تعداد دام سبک در اواخر یک سال و اوایل سال بعد به دلیل زایمان حیوانات ماده و وجود بره ها و بزغاله ها در گله میباشد که به تدریج پروار شده و کشتار می شوند.
بررسی آمارهای موجود نشان میدهد که تغییرات آمار جمعیت دام سبک و سنگین در سالهای مختلف زیاد است که عواملی نظیر میزان بارندگی قیمت علوفه و خوراک دام و شرایط اقتصادی بر این تغییرات تاثیر دارند به همین دلیل برای بررسی و برآورد تعداد این دامها و تولید آنها ارائه یک عدد مشخص و ثابت مشکل میباشد.
لذا با در نظر گرفتن گزارشهای مختلف و ارقام سال ۱۳۹۸ مرکز آمار ایران میانگین جمعیت گوسفند و بز ماده مولد سن بیش از (یکسال) به ترتیب حدود ۲۵ و ۸/۵ میلیون راس در نظر گرفته میشود همچنین میزان زایش سالانه میشها و بزها ،۷۵ دو قلوزایی در میشها ۱۵ درگوسفند و بز بسیار کمتر است لذا برای جلوگیری از طولانی شدن این مبحث در مورد آن حیوانات مطلبی ارائه نشده است.
برآورد پروتئین مورد نیاز جمعیت کشوردر یک برنامه ریزی ملی میانگین پروتئین مورد نیاز روزانه هر انسان ۱۰۸ – ۹۸ گرم در نظر گرفته شده که حدود ۳۵ گرم آن(۳۵) درصد از پروتئین با منبع حیوانی میباشد. در یک گزارش دیگر مقدار کل پروتئین مورد نیاز روزانه برای هر فرد برابر ۵۴ گرم منظور شده است. چون کارشناسان مختلف بر اساس معیارهای متفاوت میزان پروتئین مورد نیاز روزانه انسان را تعیین میکنند لذا اعداد گزارش شده در منابع مختلف متفاوت است.
در این بررسی برای ارزیابی منابع تولید پروتئین حیوانی و ظرفیت بالقوه موجود در کشور مقدار پروتئین مورد نیاز روزانه هر زن و مرد با توجه به شرایط اقلیمی و محدودیتهای موجود معادل ۶۰ گرم در نظر گرفته میشود که ۲۰ گرم آن از پروتئین با منشاء حیوانی تامین میشود.
بدین ترتیب باید منابع حیوانی لازم برای تامین ۲۰ گرم پروتئین حیوانی مورد نیاز روزانه هر فرد محاسبه شود. جمعیت کشور در سال ۱۳۹۹ حدود ۸۳ میلیون برآورد شده است پس بر اساس پیش فرض منظور شده مقدار پروتئین حیوانی مورد نیاز سالانه در کشور برابر است با پروتئین حیوانی مورد نیاز سالانه کیلوگرم (۶۰۵۹۰۰۰۰۰ – ۳۶۵ × ۰/۰۲۰ × ۸۳۰۰۰۰۰۰) فرض میشود این مقدار پروتئین از طریق گوشت قرمز گاو گوسفند و بز، گوشت سفید (مرغ و ماهی تخم مرغ و شیر) تامین شود.
همچنین فرض میشود ۱۰ گرم پروتئین از گوشت قرمز ۵ گرم از گوشت سفید ۲/۵ گرم از تخم مرغ و ۲/۵ گرم از شیر تامین شود. در ضمن از ۵ گرم پروتئین مربوط به گوشت سفید ۳/۵ گرم از مرغ و ۱/۵ گرم از ماهی تامین میشود.
توضیح اینکه کلیه ارقام ارائه شده در این مبحث اختیاری بوده و برای نشان دادن تصویر کلی از مقدار نیاز و تولید در کشور میباشد با تغییر دادن ارقام ذکر شده نتایج حاصل نیز تغییر کرده و نحوه تفسیر ارقام حاصل نیز متفاوت میباشد ،درضمن برای برآورد آمار تولید از گزارشات رسمی مرکز آمار ایران استفاده شده که در حقیقت بر اساس شرایط و وضعیت واقعی کشور میباشد.
برآورد پروتئین مورد نیاز جمعیت کشور از منشاء بز، گوسفند و گاو در هر ۱۰۰ کیلوگرم لاشه گوسفند حدود ۴۶ کیلوگرم گوشت و حدود ۱۴/۵ کیلوگرم پروتئین برای موفقیت در اجرای یک برنامه اصلاح نژاد دام باید پنج نکته مهم مورد توجه قرار گیرد.
– وراثت پذیری صفت مورد نظر نظیر تولید شیر رنگ موی بدن سرعت دویدن در اسب در حد مطلوب باشد.
– تنوع ژنتیکی در جمعیت مورد نظر زیاد باشد.
– مسیر انتخاب را دامپرور تعیین کرده و او مشخص میکند که از کدام حیوانات برای آمیزش و تولید نسل بعد استفاده شود.
– باید میزان تغییر در میانگین صفت از یک نسل به نسل دیگر را ارزیابی نمود. مبنای قضاوت در مورد برنامه اصلاح نژاد میزان عملکرد هر حیوان نبوده و باید در سطح جمعیت بررسی نمود.
در فصل اول کتاب اصلاح نژاد دام چنین می خوانیم:
مقدمه ای بر علم اصلاح نژاد دام
با اندازه گیری مجموع تغییرات حاصل در چندین نسل میتوان در مورد نحوه عمل انتخاب در نسلهای آینده برنامه ریزی نمود.
یک صفت عبارت از یک ویژگی فنوتیپی قابل تشخیص در یک حیوان است در عمل صفت به مفهوم هر ویژگی قابل اندازه گیری یا مشاهده در هر حیوان است ولی فنوتیپ خصوصیت یا ویژگی یک صفت بخصوص است که برای حیوان مشاهده و یا اندازه گیری می شود. ویژگی فنوتیپ به هر دو عامل سابقه ژنتیکی حیوان و عوامل محیطی خارجی نظیر میزان تغذیه بستگی دارد.
صفات قابل توارث
برای این که بتوان موفق بودن برنامه اصلاح نژاد دام را پیش بینی نمود لازم است که دلیل تشابه عملکرد فرزند با والد او مشخص شود. باید توجه نمود در حالتی عمل انتخاب در یک جمعیت موفق است که وراثت پذیری صفت مورد انتخاب مطلوب باشد در این حالت، چون تعداد محدودی از کل حیوانات برای آمیزش و تولید نسل آینده انتخاب میشوند عملکرد نتاج از نظر صفت مورد انتخاب میتواند با عملکرد والدین متفاوت باشد.
بنابراین فقط از بهترین حیوانات به عنوان مولد برای تولید نسل آینده استفاده میشود و میانگین عملکرد در نسل بعد بهتر از نسل والدین است.
در صورتی یک خصوصیت فنوتیپی قابل توارث است که بخشی از عملکرد حیوان تابعی از ساختار ژنتیکی (DNA) او باشد لذا قسمتی از تفاوت عملکرد بین حیوانات میتواند ناشی از تفاوتهای ژنتیکی بین آنها باشد با توجه به این توضیحات اصلاح نژاد دام عبارت از انتخاب یک حیوان توسط انسان بر اساس عملکرد او در یک شرایط محیطی خاص میباشد.
در اغلب برنامه های اصلاح دام به طور هم زمان برای چندین صفت انتخاب انجام میگیرد. در این موارد حیواناتی که از نظر مجموع صفات مزبور برتر هستند به عنوان حیوانات مولد انتخاب می شوند. عموما این صفات نظیر تولید شیر، تعداد تخم مرغ، رشد سرعت دویدن با سلامت عمومی و تولید مثل مرتبط میباشند.
انتشارات مرز دانش مرکز چاپ، تهیه و پخش کتاب های دانشگاهی در زمینه علوم کشاورزی، علوم دامی و نیز طب سنتی با کیفیت بالا و قیمت مناسب می باشد. این مرکز آماده ی ارسال سفارشات در کمترین زمان ممکن به تمام نقاط ایران است. جهت سفارش کتاب مورد نظر با ما در ارتباط باشید: 021-66979208، ۰۹۱۲۲۳۷۱۴۰۳۱
انتخاب طبیعی
اگر جمعیتهای دامهای مورد پرورش توسط انسان با جمعیتهای موجود در شرایط زندگی طبیعی مقایسه شوند میتوان استنباط نمود که فرآیند اصلاح دام عملی است که توسط انسان انجام میگیرد در حقیقت این انسان است که تصمیم میگیرد کدام حیوانات به عنوان مولد انتخاب می شوند.
اصول علم اصلاح نژاد دام
عملیات اجرایی اصلاح نژاد دام مبتنی بر این حقیقت است که صفات مختلف والدین به نتاج آنها منتقل شده و در آنها ظاهر میشوند این پدیده ناشی از قابلیت توارث صفات است که ۵۰ درصد از مولکول DNA از هر والد به فرزند او منتقل میشود لذا در اجرای برنامه های اصلاح نژاد دام بهترین حیوانات از نظر تعدادی از صفات اقتصادی مورد نظر انتخاب شده و از آنها به عنوان مولد نسل آینده استفاده میشوند.
بدین ترتیب حیوانات نسل بعد از نظر ژنتیکی برای صفات مورد انتخاب نسبت به نسل قبل بهتر میباشند به طور کلی و در دراز مدت عملیات انتخاب و اصلاح نژاد دام بر اساس برنامه ای اجرا میشود و ادامه می یابد که طرح کلی آن به صورت تصویر ۱۱ در فصل اول ارائه شده است.
سیستم تولید
به طور کلی در اجرای یک برنامه اصلاح نژاد دام در مرحله اول باید سیستم تولید مشخص و تعریف شود یعنی باید در ابتدای امر هدف پرورش و نحوه نگهداری حیوانات را مشخص نمود. به عنوان مثال برای یک نژاد کوچک سگ که فقط به عنوان حیوان خانگی و برای سرگرمی نگهداری میشود. صفات مهم عبارت از خصوصیات رفتاری حیوانات در منزل و همچنین سلامت و بهداشت آنها می باشند.
همچنین برای نژاد گوسفندی که در طول سال در شرایط سخت و چرا در مرتع پرورش مییابد صفات مربوط به قابلیت تطابق و سازگاری با شرایط محیطی سخت و همچنین توانایی چرای در مرتع اهمیت دارد برای جوجه های گوشتی که در سالنهای بسته و با هزینه سرمایه گزاری زیاد پرورش مییابند افزایش وزن روزانه اهمیت دارد.
در فصل دوم کتاب اصلاح نژاد دام چنین می خوانیم:
اصول علم اصلاح نژاد دام
یک مدل آماری و شجره حیوانات برای هر صفت برای هر حیوان ارزش ارثی پیش بینی می شود. در صورتی که اطلاعات DNA حیوانات نیز موجود باشد از آنها میتوان برای پیش بینی نمود. مقدار عددی ارزش ارثی پیش بینی شده میزان ارزش حیوان را نسبت به هدف اصلاح نژاد مشخص مینماید.
یعنی حیوانات با ارزش ارثی بد اثر منفی بر هدف اصلاح نژاد دارند و انتخاب حیوانات با بهترین ارزش ارثی سبب بهبود صفات مربوط به هدف اصلاح نژاد میشود.
انتخاب حیوانات و آمیزش آن ها
پس از محاسبه ارزش ارثی ،حیوانات باید حیوانات نر و ماده مناسب به عنوان والدین نتاج نسل آینده را انتخاب نمود استفاده از حیوانات مورد انتخاب که ارزش ارثی آنها بهتر از میانگین جمعیت است سبب بهبود صفات مورد نظر در هدف اصلاح نژاد در نسل بعد میشوند. به عنوان مثال در حالتی که تعدادی گاو نر نژاد شیری دارای بهترین ارزش ارثی برای صفت تولید شیر به عنوان مولد انتخاب میشوند.
انتظار این است که تولید شیر دختران حاصل از آمیزش این گاوهای نر با گاوهای ماده بیشتر از گاوهای نسل فعلی .باشد. در حقیقت، انتخاب صحیح حیوانات به عنوان مولد سبب پاسخ انتخاب مثبت در نسلهای بعد می شود. بدین ترتیب، عمل انتخاب سبب بهتر شدن صفات مرتبط با هدف اصلاح نژاد می شود. پس از انتخاب تعدادی از حیوانات نر و ماده به عنوان والدین نتاج نسل آینده موضوع دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که کدام مولد نر با کدام مولد ماده آمیزش داده شود. برای این منظور میتوان بر اساس اطلاعات شجره حیوانات و یا بر اساس خصوصیات صفات در مولدهای نر و ماده اقدام نمود.
انتقال پاسخ انتخاب ژنتیکی به کل جمعیت در بسیاری از برنامه های اصلاح نژاد دام تعداد حیواناتی که در آنها برای صفات مختلف داده برداری میشود نسبت به تعداد کل حیوانات مورد پرورش توسط انسان بسیار کمتر است. نحوه توزیع و گسترش پاسخ انتخاب به ساختار برنامه اصلاح نژاد بستگی دارد. به عنوان مثال در پرورش طیور صنعتی عمل انتخاب ژنتیکی در گلههای مولد در راس هرم ساختار اصلاح نژاد انجام میشود و پاسخ انتخاب حاصل از طریق چند گله تکثیر کننده به حیوانات گله های تجاری (گوشتی یا تخمگزار منتقل میشود.
این کتاب را نیز بخوانید:
مرز دانش –
بهترین کتاب در مورد اصلاح نژاد دام هست